Κοζάνη

Ο νομός Κοζάνης βρίσκεται στην δυτική Μακεδονία και είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος του ορεινός.
Τα βουνά είναι καταπράσινα με παραδοσιακούς οικισμούς, παλιά αρχοντικά και πετρόκτιστα σπίτια αλλά και ορειβατικά καταφύγια. Πρωτεύουσα διοικητικό και οικονομικό κέντρο του νομού είναι η πόλη της Κοζάνης. Είναι χτισμένη σε οροπέδιο και είναι μια πόλη που συνδυάζει την σύγχρονη με την παλιά αρχιτεκτονική. Επισκεφθείτε τα παλιά αρχοντικά, τον Μητροπολιτικό ναό του Αγίου Νικολάου του 17ου αιώνα με ξυλόγλυπτο τέμπλο και όμορφες τοιχογραφίες, την Βιβλιοθήκη της Κοζάνης που ιδρύθηκε το 1668 με σπάνια βιβλία και χειρόγραφα, και το όμορφο δάσος Κουρί. Περίφημη είναι η Σχολή της Κοζάνης που ιδρύθηκε το 1645 και προσέφερε στην ανάπτυξη της παιδείας στην περιοχή.

Η Κοζάνη είναι πολύ γνωστή για τις μονάδες της ΔΕΗ που υπάρχουν στον νομό. Μεγάλη βιομηχανική πόλη του νομού είναι η Πτολεμαίδα.
Στον νομό παράγονται πολύ καλά φρούτα όπως μήλα και ροδάκινα, ο μοναδικός στην Ελλάδα κρόκος (Saffron), τυροκομικά, κρασιά και άλλα.

• η αρχαία πόλη Αιανή στον λόφο Μεγάλη Ράχη που χρονολογείται από τα προϊστορικά χρόνια. Η πόλη άκμασε τον 6ο και 5ο αιώνα π.Χ. και εγκαταλείφθηκε τον 1ο αιώνα π.Χ. Από τις ανασκαφές αποκαλύφθηκαν τάφοι και νεκροταφεία από τα προϊστορικά ως τα ελληνιστικά χρόνια και η πόλη ταυτίστηκε με την αρχαία Αιανή που ήταν πρωτεύουσα του βασιλείου της Ελίμειας. Σημαντικότερα μνημεία που σώζονται σήμερα είναι η κλασική αγορά, οι ελληνιστικές οικίες, η στοά με πεσσοκίονες, μεγάλη κυκλική δεξαμενή λαξεμένη σε βράχο, μεγάλοι κιβωτιόσχημοι τάφοι, υστεροαρχαϊκών και κλασικών χρόνων, αγροικίες, θολωτός ρωμαϊκός τάφος και βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί ναοί (11ος – 19ος αιώνας). Στο Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αιανή θα δείτε ενδιαφέροντα ευρήματα από την αρχαία πόλη και γύρω περιοχές.
• στην Αιανή οι ναοί της Κοίμησης της Θεοτόκου και του Αγίου Δημητρίου (11ου – 12ου αιώνα) και την μονή του Αγ. Νικάνορα (1532) στην Ζάβορδα πάνω από τον Αλιάκμονα.
• η λίμνη Πολύφυτου με την μεγαλύτερη γέφυρα των Βαλκανίων.
• στα Σέρβια, το βυζαντινό κάστρο (6ου αιώνα) πάνω από την κοιλάδα του Αλιάκμονα, και μεγάλη Βασιλική με εναπομείνασες τοιχογραφίες του 11ου αιώνα.
• στο Βελβεντό βυζαντινές εκκλησίες και μοναστήρια (του Αγίου Μηνά 11ου αιώνα και του Αγ. Νικολάου 16ου αιώνα με παλιές τοιχογραφίες).
• παλαιοχριστιανική Βασιλική με εκπληκτικό ψηφιδωτό, στην Αγία Παρασκευή.
• στο Σισάνι επισκοπικός ναός του 11ου αιώνα.
• στο Πεντάλοφο, η πανέμορφη τρίκλητη Βασιλική του Αγ. Αχιλλείου.
• τα περίφημα τοξωτά γεφύρια του Βόιου

Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα η περιοχή κατοικούνταν από την παλαιολιθική εποχή. Στην περιοχή όπου σήμερα βρίσκεται ο νομός Κοζάνης υπήρχαν τα αρχαία διαμερίσματα της Ελίμειας, της Εορδαίας και τμήμα της Ορεστίδας. Στον Ηρόδοτο αναφέρεται ότι άνηκε στην ‘Ανω Μακεδονία που υπήρξε ορμητήριο των βορειοδυτικών ελληνικών φυλών ή όπως τις ονομάζει ο Ηρόδοτος δωρικές φυλές. Τα πλούσια αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή της Αιανής αλλά και πολλά ακόμη σημεία του νομού αποκάλυψαν ότι το επίπεδο των κατοίκων ήταν υψηλό και ότι είχαν ανεπτυγμένες σχέσεις με την υπόλοιπη Ελλάδα. Η ανάπτυξη αυτών των κέντρων κράτησε μέχρι την υποταγή τους στους Ρωμαίους. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας μεγάλη εμπορική ανάπτυξη γνώρισαν πολλές πόλεις όπως η Σιάτιστα, η Κοζάνη, τα Σέρβια, το Βελβεντό και οι αστικές τάξεις που άκμαζαν από το εμπόριο και με τις γειτονικές χώρες και άφησαν αξιόλογα δείγματα αρχιτεκτονικής όπως αρχοντικά διακοσμημένα με ξυλόγλυπτα και εκπληκτικές τοιχογραφίες. Οι Κοζανίτες πήραν μέρος στην επανάσταση του 1821 και στον Μακεδονικό Αγώνα. Η Κοζάνη απελευθερώθηκε το 1912.